زهراسادات موسوی خرم؛ شهین اجاق علیزاده
چکیده
یاکوبسن، ابزارهای تاثیرگذاری زبان را در شش حوزۀ عاطفی، ترغیبی، ارجاعی، فرازبانی، همدلی و ادبی معرفی می‌کند. به نظر او هنرمند با هدایت پیام خود از طریق این شش مجرا می‌تواند مخاطب را تحت تأثیر قرار دهد. نقشهای زبان و جهت‌گیری آن‌ها عاملی تعیین‌کننده در شیوۀ بیان نویسنده و بازنمایی نگاه وی به دنیای اطراف است. هر کدام ...
بیشتر
یاکوبسن، ابزارهای تاثیرگذاری زبان را در شش حوزۀ عاطفی، ترغیبی، ارجاعی، فرازبانی، همدلی و ادبی معرفی می‌کند. به نظر او هنرمند با هدایت پیام خود از طریق این شش مجرا می‌تواند مخاطب را تحت تأثیر قرار دهد. نقشهای زبان و جهت‌گیری آن‌ها عاملی تعیین‌کننده در شیوۀ بیان نویسنده و بازنمایی نگاه وی به دنیای اطراف است. هر کدام از این نقش‌ها با جهت‌گیری به سوی مخاطب، گوینده، موضوع پیام و امثال این موارد، باعث بازنمایی‌هایی متمایز از موضوعی یکسان در نوشتارهای مختلف می‌شوند. در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای نشانه‌های نقشهای زبان در غزلیات حافظ با تکیه بر «فرایند ارتباط یاکوبسن» مطالعه و بررسی شد. از میان دو گروهِ کارکردگرایان و ساختار‌گرایان، رهیافت دوم مبنای کار، و نسخۀ حافظ غنی ـ قزوینی مِلاک عمل قرار گرفت. با بهره‌مندی از دستاوردهای زبان‌شناسی و نقش شعری زبان، میتوان تصرفات شاعرانه را در غزلیات حافظ بهتر نمایاند. راز ماندگاری اشعار حافظ، تصرفاتی است که او آگاهانه در حوزۀ زبان انجام داده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که با توجه به ویژگی‌های زبانی و محتوایی غزلیات حافظ، هر کدام از نقشهای زبان را در غزلیات وی با تکیه بر نظریة ارتباط یاکوبسن میتوان در سه محور بررسی نمود: 1) ساختار، 2) درونمایه، 3) مخاطبان. بررسی ساختار جملات بیانگر این مطلب است که در بیشتر ابیات اجزای اصلی و فرعی مانند نقشهای نهادی، متممی، مفعولی و مسندی، و قیدی هر کدام به‌نحوی در انتقال پیام مورد نظر شاعر تأثیرگذارند.
